เลี้ยงนก วิตามินเอมาจากไหน?

เรามักจะได้ยินว่านกขาดวิตามินเอแล้วเกิดภาวะ “hypovitaminosis A” ซึ่งเกิดผลกระทบมากมาย เช่น ภูมิคุ้มกันบกพร่อง การสร้างเซลล์ผิดปกติ ผิวหนังและเยื่อบุเจริญผิดปกติ หนาตัวและเกิดรังแคหรือลอก การอักเสบของช่องปาก ไซนัส หลอดลม ปอด การเจริญเติบโตแคระแกร็น และกระดูกผิดปกติ ระบบสืบพันธุ์ล้มเหลว เป็นต้น

แล้วนกทั้งหลายจะได้วิตามินเอมาจากไหน อาจเป็นความโชคดีของนกผู้ล่าที่ได้วิตามินเอจากเหยื่อ จากตับ และในนกกินแมลงที่ได้มาจากแมลงโตเต็มวัย ไส้เดือนและหนอนบางชนิด แต่ไม่ใช่หนอนส่วนใหญ่ที่มักจะได้พลังงานสูงแต่มักพร่องโภชนาการ อันนี้ก็ต้องระวัง ส่วนนกกินธัญพืชจะโชคร้ายเพราะในธัญพืชมักจะมีวิตามินเอต่ำ จะพบในผักสีเขียว ผลไม้สีแดง เหลือง ส้ม ทั้งหลาย แต่บังเอิญที่นกกินธัญพืชเหล่านี้มักจะไม่ได้รับหรือไม่กินอาหารเหล่านี้เมื่อมีพฤติกรรมการกินแต่เมล็ดธัญพืชมาตั้งแต่เล็กแล้ว การให้อาหารเม็ดที่สมบูรณ์ด้วยวิตามินและแร่ธาตุจึงได้รับความนิยมมากในยุโรปและอเมริกา แต่ก็ต้องฝึกกันตั้งแต่เล็กๆเลย ถ้าหากผู้เลี้ยงจะเริ่มเลี้ยงแนะนำว่าให้ฝึกกันแต่เริ่มจะได้ป้องกันการขาดวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ไม่ใช่แค่วิตามินเอ

ในกรณีที่กินแต่ธัญพืช แต่วิตกกังวลว่าจะมีโอกาสขาดวิตามินและแร่ธาตุ มีวิธีที่ทำกันได้คือ การเลือกผัก ผลไม้ คละชนิดให้มีความหลากหลาย เป็น 5 ส่วน ผสมกับธัญพืช 2-5 ส่วน ตามนิสัยการกิน เพื่อลดปริมาณการกินธัญพืชลง แต่อย่าลืมว่าแหล่งพลังงานหลักจะมาจากธัญพืช จึงต้องประเมินกล้ามเนื้ออก ช่วยประเมิน body condition ได้ นกไม่ควรผอมจนคลำเห็นแต่กระดูกอก หรืออ้วนจากการกินมากเกินไปจนคลำไม่พบกระดูกเลย ยังต้องประเมินภาพผิวหนัง จงอยปาก และขน ว่ามีความสดใสหรือไม่เพราะเกี่ยวกับระดับโปรตีนในอาหาร เพื่อปรับชนิดธัญพืชหรือลดการกินแต่เพิ่มแหล่งโปรตีนเข้าไป รวมทั้งประเมินกิจกรรมประจำวันที่เกี่ยวกับการใช้พลังงาน และเพื่อป้องกันการขาดแร่ธาตุ ก็เสริมด้วยอาหารเม็ดได้ อันนี้ในต่างประเทศจะให้ความสำคัญมาก และมักไม่นิยมเสริมอาหารเสริมอย่างใดอย่างหนึ่ง เพราะไม่จำเป็น เช่น แคลเซียม วิตามินเอ อี ดี ซี บี ทั้งแบบหยด ละลาย หรือป้อนโดยตรง นั่นคือใช้อาหารเม็ดปรับสัดส่วนตามสุขภาพที่พบ และยังเป็นแหล่งพลังงานที่ดี อาจพิจารณาให้มากกว่าหรือเท่ากับ 5 ส่วน ดังนั้นการเลือกใช้อาหารเม็ดก็ยิ่งสำคัญ เพราะไม่ใช่แค่แหล่งวิตามิน แร่ธาตุ แต่เป็นแหล่งของกรดอะมิโน และไขมันสายกลาง และดีกว่าธัญพืช อย่าลืมว่านกเลี้ยงไม่สามารถเลือกได้เองตามธรรมชาติ นั่นจึงเป็นปัญหาการขาดโภชนาการในนกเลี้ยงส่วนใหญ่

การป้องกันในการให้วิตามินเอรูปกินหรือฉีดก็ต้องระวังเป็นพิเศษ เพราะให้เกินก็จะเกิดความเป็นพิษจากวิตามินเอได้ หมอทั้งหลายต่างระมัดระวังกันดีอยู่แล้ว แต่หากได้รับเองโดยไม่คำนวณขนาดจึงเสี่ยง ในกรณีเช่นนี้ในอาหารเม็ดจึงใช้วิตามินเอในระดับที่อาจไม่เพียงพอ การดูปริมาณการกินอาหารเม็ดให้เหมาะสมจึงต้องระวังและให้ให้ครบ นอกจากนี้จะมีการใช้แหล่งของวิตามินเอที่ปลอดภัย เช่น เบต้า-แคโรทีน จะถือว่าเป็นแหล่งที่ปลอดภัย เนื่องจากเป็นสารตั้งต้นเท่านั้น เมื่อร่างกายมีวิตามินเอเพียงพอ ก็จะขับทิ้งทางปัสสาวะ ไม่สะสมแบบวิตามินเอตามร่างกาย และยังเปลี่ยนไปเป็นสารชนิดอื่นที่มีผลดีต่อร่างกาย เช่น แอสต้าแซนทีนที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่ดี และพวกเรตินอลที่ดีต่อสายตา เป็นต้น หาอาหารเหล่านี้ได้ไม่ยาก มักจะพบในกลุ่มฟื้นฟูและบูสเตอร์ เช่น Randolph Birdnergy สูตรต่างๆ จะมีเบต้าแคโรทีนผสมอยู่เสมอ